Żelazo jest niezbędnym składnikiem mineralnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Bierze ono udział między innymi w transporcie i magazynowaniu tlenu w tkankach oraz mielinizacji komórek nerwowych. Oprócz tego stymuluje układ odpornościowy, uczestniczy w syntezie DNA, wpływa na proces oczyszczania wątroby oraz na pracę serca.
Żelazo w diecie niemowlaka
Zapotrzebowanie na żelazo wzrasta szczególnie w okresie intensywnego wzrostu dziecka. Najczęstsze niedobory żelaza przypadają na okres między 6 a 20 miesiącem życia, kiedy dziecko wyczerpuje zapasy z okresu płodowego oraz okres dojrzewania, zwłaszcza u dziewczynek, które miesiączkują.
Niezwykle istotna jest dieta matki w czasie ciąży, ponieważ dziecko otrzymuje wszelkie niezbędne składniki odżywcze przez łożysko. Większość żelaza w organizmie dziecka w pierwszym roku życia (około 4-6 pierwszych miesięcy) pochodzi właśnie z okresu prenatalnego. Po takim czasie należy wprowadzić do jadłospisu dziecka produkty bogate w żelazo.
Żelazo w diecie: skutki niedoboru żelaza u dziecka
Zarówno niedobór, jak i nadmiar żelaza może być niebezpieczny dla zdrowia i prowadzić do różnych dysfunkcji organizmu. Jednym ze skutków niedoboru żelaza jest niedokrwistość, która może prowadzić do zaburzeń psychomotorycznych u dziecka. Niemowlęta ze stwierdzonymi niedoborami tego pierwiastka w późniejszych latach życia mogą mieć problemy z funkcjami poznawczymi zwłaszcza w wieku wczesnoszkolnym. Późne rozpoznanie choroby może skutkować trwałymi zaburzeniami rozwojowymi u dzieci i niemowląt.
Objawy niedoboru żelaza u dziecka
Najczęstszymi objawami wynikającymi z niedoboru żelaza u dzieci to bladość skóry, zmęczenie, osłabienie mięśni, sprawności fizycznej oraz problemy z zapamiętywaniem i uczeniem się. Oprócz tego może wystąpić apatia, problemy ze snem, przyspieszony oddech, brak apetytu, bóle głowy oraz zwiększona podatność na infekcje. Takie objawy mogą występować zarówno u dzieci jak i dorosłych. Jest to spowodowane zmniejszoną produkcją czerwonych krwinek prowadzącą do rozwoju niedokrwistości. W przypadku podejrzenia niedoboru żelaza u dziecka należy jak najszybciej skonsultować się z pediatrą, w celu wykonania badań diagnostycznych w tym kierunku.
Niedobory żelaza u dziecka: przyczyny
Istnieje kilka przyczyn i czynników zwiększających szansę wystąpienia niedoborów żelaza u dzieci. Są to m.in.:
- Nieodpowiednia podaż z dietą.
- W przypadku niemowląt – zbyt długie karmienie piersią bez rozszerzenia diety w niezbędne składniki pokarmowe.
- Choroby zmniejszające wchłanianie lub zwiększające wydalanie żelaza z przewodu pokarmowego – celiakia, krwotoki, zapalenia jelit.
- Niedobór żelaza lub anemia matki w czasie ciąży.
- Przedwczesny poród.
- Niska masa urodzeniowa dziecka.
Niedobory żelaza u dziecka: czy można suplementować dziecku żelazo
Aby zmniejszyć ryzyko powstania niedoboru żelaza należy rozszerzyć dietę dziecka o produkty bogate w ten pierwiastek. Jeśli anemia, czy znaczne niedobory żelaza zostały już zdiagnozowane należy pamiętać, że dieta jest tylko jedną ze składowych leczenia. Suplementację trzeba zawsze skonsultować z lekarzem, ponieważ zapotrzebowanie na ten składnik zależy od wielu czynników, a normy są różne dla poszczególnych grup wiekowych.
Nasz organizm nie potrafi syntetyzować samodzielnie żelaza, dlatego należy je dostarczyć wraz z pożywieniem.
Wyróżniamy dwa rodzaje żelaza:
Żelazo hemowe – w produktach pochodzenia zwierzęcego, łatwiej przyswajalne przez organizm. Źródłem żelaza hemowego są:
- Mięso - wołowina, cielęcina, drób, królik
- Jaja
- Ryby
Żelazo niehemowe – w produktach pochodzenia roślinnego. Źródłem żelaza niehemowego są:
- Nasiona roślin strączkowych – fasola, soja, soczewica, groch, bób
- Pełnoziarniste produkty zbożowe – makarony, pieczywo np. bułka graham, płatki np. owsiane
- Kasza – jaglana, manna, gryczana
- Orzechy, nasiona, pestki
- Suszone owoce – figi, morele, daktyle
- Warzywa liściaste zwłaszcza zielone – szpinak, natka pietruszki
- Warzywa – papryka, brokuły, buraki, cukinia
Oprócz tego do diety niemowląt można wprowadzić kaszki, kleiki i inne produkty wzbogacane tym pierwiastkiem.
>>> Bon turystyczny 500 plus – gdzie go wykorzystać po sezonie?
Jakie produkty zwiększają wchłanianie żelaza?
- Produkty bogate w witaminę C – warzywa i owoce (cytrusy, truskawki, jagody, maliny, jeżyny, dzika róża, papryka, natka pietruszki), kiszonki, fermentowane produkty mleczne (jogurt naturalny, kefir)
- Produkty zawierające kwas foliowy - brukselka, bób, kalafior, brokuły.
Jakie produkty ograniczają przyswajalność żelaza?
- Produkty zawierające wapń – mleko krowie i nabiał. Takie produkty należy podawać w osobnym posiłku. Kaszki, czy też płatki najlepiej przygotowywać na wodzie lub mleku roślinnym.
- Kawa i herbata
- Cukier, słodycze
- Produkty bogate w kwas fitynowy – np. rośliny strączkowe – są one bogate w żelazo, dlatego aby zmniejszyć ilość fitynianów należy je namoczyć, a następnie gotować w świeżej wodzie.
Autor artykułu: Joanna Puchalska
>>> Czytaj też: Alergia na białko mleka zwierzęcego: skąd czerpać białko w diecie przy alergii na mleko?
Bibliografia:
Iron deficiency anemia in children – Girish Subramaniam, Meenakshi Girish
Profilaktyka niedoboru żelaza u dzieci – standard postępowania - Agata Pleskaczyńska, Anna Dobrzańska
Żelazo - profilaktyka niedoboru i leczenie niedokrwistości z niedoboru żelaza u niemowląt w praktyce - Agata Pleskaczyńska, Anna Dobrzańska
